Η ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής και οι δυσχέρειες εφαρμογής της
Η Τουρκία, με την επιθετική συμπεριφορά της στην ΝΑ Μεσόγειο, δοκιμάζει τις αντοχές, όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά ολόκληρης της ΕΕ, η άτολμη στάση της οποίας επιτρέπει στον Ερντογάν να αμφισβητεί ή και να χλευάζει την βούληση και την δυνατότητά της να προστατεύσει αποτελεσματικά κράτος-μέλος της που απειλείται από τρίτη χώρα. Η ελληνική κυβέρνηση δήλωσε πρόσφατα ότι θα ζητήσει την ενεργοποίηση του άρθρου 42 της Συνθήκης της ΕΕ, που προβλέπει, σε περίπτωση κατά την οποία κράτος-μέλος δεχθεί επίθεση στο έδαφός του, την υποχρέωση εκ μέρους των λοιπών κρατών βοήθειας και συνδρομής με όλα τα διαθέσιμα μέσα, περιλαμβανομένης και της στρατιωτικής δράσης. Πρόκειται για την ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής, την εφαρμογή της οποία ζήτησε για πρώτη φορά η Γαλλία μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις, που έλαβαν χώρα στο Παρίσι το 2015. Η συνδρομή τότε των κρατών-μελών υπήρξε διμερής, χωρίς εμπλοκή των θεσμών της ΕΕ και έκδοση δεσμευτικών κειμένων. Ανεξάρτητα από τα ερμηνευτικά προβλήματα, όπως το πεδίο εδαφικής εφαρμογής της ρήτρας (λ.χ. εάν στην επικράτεια-έδαφος του κράτους περιλαμβάνονται η ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα) και τι συνιστά ένοπλη επίθεση, υπάρχουν δύο προϋποθέσεις, που καθιστούν δυσχερή την συνδρομή. Κατ’ αρχήν η λήψη και το είδος των μέτρων επαφίεται στην διακριτική ευχέρεια των κρατών της ΕΕ, τα οποία βεβαίως δεν υπάρχει τρόπος να εξαναγκαστούν. Περαιτέρω για τα κράτη της ΕΕ, που είναι μέλη του, το ΝΑΤΟ παραμένει το θεμέλιο της συλλογικής τους άμυνας και το όργανο της εφαρμογής της, γεγονός που περιπλέκει την κατάσταση, διότι η Ελλάδα, η Τουρκία, που εμπλέκονται και κράτη της ΕΕ, που έχουν υποχρέωση συνδρομής, είναι σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ και ισχύει ως προς όλους το άρθρο 5 της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας. Η κρίση στην ΝΑ Μεσόγειο ενδεχομένως αποδείξει εάν οι μεγαλόστομες διακηρύξεις σχετικά με την κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας της ΕΕ έχουν ουσία και επεκτείνουν την έννοια της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών και στο κυριαρχικό ζήτημα της αμοιβαίας στρατιωτικής συνδρομής ή φέρουν απλώς συμβολικό χαρακτήρα.
Ο Ιωάννης Δ. Μπούγας είναι βουλευτής Φωκίδας αν. κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος ΝΔ. Ο Ιωάννης Μπουγάς ήταν ο γενικός εισηγητής της πλειοψηφίας στην κύρωση της Συνθήκης της Λισσαβώνας.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Τα ΝΕΑ, στις 16 Μαΐου 2020.