«Κόφτες» σε μηνύσεις και αναβολές
Όρια στις αναβολές και στις άσκοπες μηνύσεις
Μέσα στις επόμενες ημέρες αναμένεται να παρουσιάσει το υπουργείο Δικαιοσύνης το νομοσχέδιο που θα έχει ως στόχο την επιτάχυνση της απονομής της ποινικής δικαιοσύνης. Στην δέσμη των παρεμβάσεων προβλέπονται μέτρα για την αποθάρρυνση των άσκοπων μηνύσεων και της δικομανίας, ενώ πολύ αυστηρότεροι θα είναι οι κανόνες για τις αναβολές λόγω υγείας, αλλά και λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων των δικηγόρων. Θα προβλέπονται ακόμη αλλαγές στην σύνθεση των δικαστηρίων, προκειμένου να απελευθερωθούν περισσότεροι ανθρώπινοι πόροι, και σύντμηση της προδικασίας που απαιτείται για την παραπομπή των σοβαρών υποθέσεων στο ακροατήριο. Η νομοθετική πρωτοβουλία θα συμπληρώνεται και από αλλαγές στους όρους αποφυλάκισης και πραγματικής έκτισης των ποινών. Η «Κ» παρουσιάζει λεπτομερώς όλες τις σχεδιαζόμενες ρυθμίσεις, που βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο επεξεργασίας.
Οι χιλιάδες πολίτες που εμπλέκονται κάθε χρόνο σε δικαστικές διαδικασίες στα ποινικά δικαστήρια ξέρουν από πρώτο χέρι για τις καθυστερήσεις, τις αναβολές επί αναβολών, την αγωνία για τον χρόνο μιας απόφασης και τελικά για τις παθογένειες στην απονομή της δικαιοσύνης. Αν η δικαιοσύνη όπως υποστηρίζεται από πολλές πλευρές είναι ο μεγάλος ασθενής του κράτους, η ποινική δικαιοσύνη
βρίσκεται από χρόνια στον προθάλαμο της εντατικής. Η κυβέρνηση, προκειμένου να αναχαιτιστεί η κατάρρευση του ποινικού συστήματος, επιχειρεί τώρα στο πλαίσιο προεκλογικών της δεσμεύσεων να λάβει μέτρα με πακέτο εκτεταμένων αλλαγών, τα οποία, αν
ισχύσουν κι αν εφαρμοστούν, υπάρχει ελπίδα να αποδώσουν.
Το πακέτο των νέων μέτρων που ετοιμάζει η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης καλύπτει όλο το φάσμα της
ποινικής διαδικασίας, ξεκινώντας από το στάδιο πριν από την άσκηση ποινικής δίωξης και φθάνοντας έως την έκτιση των ποινών για όλα τα αδικήματα, είτε πρόκειται για πλημμελήματα είτε για κακουργήματα.
Οι νέες ρυθμίσεις τις οποίες παρουσιάζει σήμερα η «Κ» της Κυριακής στοχεύουν, όπως τονίζει ο αρμόδιος υπουργός Γιώργος Φλωρίδης, στην αλλαγή κλίματος στην απονομή δικαιοσύνης, με στόχο οι πολίτες να βρίσκουν το δίκιο τους γρήγορα και αποτελεσματικά.
Αλλά ας πάρουμε τα μέτρα ένα ένα. Σε ό,τι αφορά το τσουνάμι των μηνύσεων προβλέπεται ότι αβάσιμες, καταφανώς ψευδείς, άλλες που υποβάλλονται από δόλο ή βαριά αμέλεια θα αρχειοθετούνται σε κάθε περίπτωση από τον εισαγγελέα. Θα πηγαίνουν δηλαδή στον κάλαθο των αχρήστων και δεν θα απασχολούν περαιτέρω, όπως δυστυχώς γίνεται κατά κόρον μέχρι σήμερα, το δικαστικό σύστημα.
Όποιος όμως παρά την αρχειοθέτηση επιμένει και θέλει η υπόθεσή του να προχωρήσει, θα πληρώνει παράβολο 600 ευρώ.
Διώξεις για δικομανείς
Σημαντικές είναι επίσης οι ρυθμίσεις για τους δικομανείς. Για τις περιπτώσεις αυτές προβλέπονται όχι μόνο τσουχτερά πρόστιμα, αλλά και βαριές ποινικές διώξεις. Ειδικότερα, αν από το αρχείο της Εισαγγελίας προκύπτει ότι ένας υποβάλλει κάθε τρεις και λίγο μηνύσεις
αβάσιμες, δόλιες, ψευδείς, εκτός του ότι οι μηνύσεις του θα μπαίνουν αρχείο, θα διώκεται
ποινικά για ψευδή καταμήνυση από τον εισαγγελέα και από κατήγορος θα μετατρέπεται
σε κατηγορούμενο, και επιπλέον θα πληρώνει και πρόστιμο, το ύψος του οποίου ακόμη
δεν έχει σαφώς προσδιοριστεί.
Τα μέτρα κατά της δικομανίας, που αποτελεί μάστιγα η οποία ταλανίζει το δικαστικό μας σύστημα, λαμβάνονται σε μια προσπάθεια, όπως τονίζει ο κ. Φλωρίδης, να μειωθεί ο αριθμός αυτών των περιπτώσεων. Πρόσφατη μελέτη του προϊσταμένου της Εισαγγελίας Αθηνών, Αντώνη Ελευθερι-
άνου (έχει δημοσιευθεί στην «Κ»), παρουσιάζει ότι έχουμε ρεκόρ μηνύσεων που φτάνουν τις 750.000 μέσα στα τελευταία πέντε χρόνια μόνο στην Αθήνα.
Οι «κόφτες»
Με άλλη δέσμη μέτρων επιχειρείται με το νέο νομοσχέδιο να περιοριστούν δραστικά οι αναβολές τις ποινικές δίκες, που ταλαιπωρούν κόσμο και κοσμάκη και κοστίζουν εκατομμύρια στο κράτος. Στο εξής προβλέπεται ότι θα δίνεται μόνο μία αναβολή σε ποινικές υποθέσεις και η δίκη που θα αναβάλλεται θα προσδιορίζεται το αργότερο μέσα σε οχτώ μήνες. Επίσης καταργείται το απεριόριστο των αναβολών που ισχύει σήμερα για λόγους υγείας των δικηγόρων, καθώς στο εξής μόνο με χαρτί γιατρού από δημόσιο νοσοκομείο ή δημόσια δομή υγείας και μόνο για μία φορά θα μπορεί ο δικηγόρος να ζητάει αναβολή. Μέχρι τώρα μπορούσα να προσκομίσει και χαρτί και από ιδιώτη γιατρό.
Επίσης με τις νέες ρυθμίσεις καταβάλλεται προσπάθεια να περιοριστεί δραστικά το φαινόμενο οι δικηγόροι να ζητούν και να παίρνουν αναβολές επικαλούμενοι ότι δικάζουν σε άλλο δικαστήριο. Κάτι τέτοιο στο εξής θα γίνεται με αυστηρές προϋποθέσεις και ο δικηγόρος θα πληρώνει και παράβολο 100€ μόνο για να ζητήσει αναβολή.
Χωρίς βούλευμα
Ενδιαφέρουσες και αποτελεσματικές (αν εφαρμοστούν) είναι και οι ρυθμίσεις που συμπιέζουν κατά πολύ τον χρόνο της ποινικής διαδικασίας για όλα τα σοβαρά εγκλήματα (κακουργήματα για ναρκωτικά, φοροδιαφυγή, ληστείες και λοιπά).
Καταργείται η έκδοση βουλεύματος από δικαστικά συμβούλια για την συντριπτική πλειονότητα των σημαντικών υποθέσεων και προβλέπεται συντομότατη διαδικασία από τη στιγμή που θα τελειώσει η ανάκριση και εώς ότου φτάσει η υπόθεση σε δίκη. Ειδικότερα προβλέπεται ότι εισαγγελέας Εφετών μετά το τέλος της ανάκρισης θα υποβάλει πρόταση για την υπόθεση, οι εμπλεκόμενοι – κατηγορούμενοι, μηνυτές ή παθόντες – θα υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους και στη συνέχεια με σύμφωνη γνώμη εισαγγελέα και πρόεδρο Εφετών η υπόθεση, αν έτσι κρίνουν, θα οδηγείται σε δίκη.
Επίσης για να εκκαθαρίζονται συντομότερα ποινικές υποθέσεις σε πλημμελήματα, όταν ο εισαγγελέας στέλνει την υπόθεση στο ακροατήριο, αν κάποιος θέλει να προσφύγει για να ζητήσει επανεξέταση θα πληρώνει παράβολο 400€.
Με άλλες διατάξεις προβλέπεται ότι οι περισσότερες ποινικές δίκες στο Πρωτοδικείο και το Εφετείο θα δικάζονται στο εξής από έναν δικαστή (μονομελή δικαστήρια), ενώ καταργούνται στο εξής τα Πενταμελή Εφετεία και γίνονται Τριμελή σε μια προσπάθεια εξοικονόμησης δικαστών και ταχύτερη διεκπεραίωση των υποθέσεων.
Φυλακή και εργασία
Άρδην αλλάζει και το σύστημα έκτισης των ποινών. Στο εξής όλες οι ποινές, πάνω από έναν χρόνο, προβλέπεται ότι θα εκτίονται, δηλαδή ο κατηγορούμενος που καταδικάστηκε θα μπαίνει φυλακή για ένα διάστημα, ενώ για το υπόλοιπο θα πληρώνει ή θα παρέχει κοινωφελή εργασία.
Ο θεσμός της κοινωφελούς εργασίας, να εργάζονται δηλαδή καταδικασθέντες σε διάφορες υπηρεσίες, όπως δήμοι, νοσοκομεία, ιδρύματα, πυροφύλαξη και λοιπά, είναι μια πολύπαθη ιστορία. Ισχύει στα χαρτιά για δεκαετίες, αλλά δεν έχει τύχει εφαρμογής. Τώρα, όπως μας πληροφορεί ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Ιωάννης Μπούγας, έχει δημιουργηθεί ήδη μία ψηφιακή πλατφόρμα, όπου έχουν δηλώσει ενδιαφέρον 1500 φορείς (δήμοι, νοσοκομεία κ.α.) οι οποίοι θέλουν να απασχολήσουν καταδικασθέντες από τα ποινικά δικαστήρια. Ευχής έργον θα είναι αυτή τη φορά ο θεσμός να εφαρμοστεί, όπως συμβαίνει σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Από την άλλη, για εκείνους που καταδικάζονται για σοβαρά κακουργήματα (ληστείες, κλοπές, πλαστογραφίες και λοιπά) με το νέο νομοσχέδιο προβλέπεται ότι θα αναβολές μένουν περισσότερο στη φυλακή, καθώς αυξάνεται κατά περίπου δύο έτη ο χρόνος που μπορούν να υποβάλουν αίτηση για προσωρινή απόλυση. Ο χρόνος δηλαδή όχι για να αποφυλακιστούν, αλλά για να κριθεί αν θα αποφυλακιστούν, απόφαση που λαμβάνει δικαστικό συμβούλιο.
Σε ό,τι αφορά τους ισοβίτες η δυνατότητα να αιτηθούν προσωρινή απόλυση ορίζεται στα 20 χρόνια πραγματικής έκτισης της ποινής τους, ενώ για εκείνους που έχουν δις ή τρις ισόβια ορίζεται στα 25 χρόνια.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η ρύθμιση που διαχωρίζει τους πολυϊσοβίτες που έχουν πάνω από πέντε φόνους, για τους οποίους προβλέπεται ότι μπορούν να αιτηθούν απόλυση προσωρινά από τις φυλακές έπειτα από 27 χρόνια πραγματικής έκτισης της ποινής τους. Η διάταξη αφορά προφανώς τους καταδικασμένους για τη δράση της «17 Νοέμβρη» (Δημήτρη Κουφοντίνα και λοιπούς) που εκτίουν ακόμη ποινές και βρίσκονται στη φυλακή.
Διαπραγμάτευση
Τέλος, με το νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης, που θα τεθεί τον Σεπτέμβριο σε δημόσια διαβούλευση, ενισχύεται ο θεσμός (και αυτός ισχύει στα χαρτιά, αλλά δεν έχει τύχει εφαρμογής) της ποινικής διαπραγμάτευσης, που σημαίνει ότι ο εισαγγελέας μπορεί να διαπραγματευθεί με τον κατηγορούμενο την ποινική του μεταχείριση. Ο θεσμός τυγχάνει ευρύτατης εφαρμογής σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες - Βέλγιο, Γερμανία και αλλού.
Με τις νέες ρυθμίσεις προβλέπεται ότι πριν ακόμη ασκηθεί ποινική δίωξη για σοβαρά εγκλήματα, όταν μια υπόθεση είναι σε στάδιο προκαταρκτικής έρευνας ο ποινικά εμπλεκόμενος ή ο εισαγγελέας θα ανοίγουν με αίτηση το κεφάλαιο της διαπραγμάτευσης. Αν ο ποινικά ελεγχόμενος παραδεχθεί την ενοχή του, θα έχει ευνοϊκή ποινική μεταχείριση και η υπόθεση δεν θα φθάνει στο ακροατήριο.
Ο στόχος
Ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Ιωάννης Μπουγάς εξηγεί στην «Κ» της Κυριακής τις στοχεύσεις του νομοσχεδίου της κυβέρνησης για ταχύτερη ποινική δικαιοσύνη. «Η ταχεία περάτωση των ποινικών δικών είναι επιβεβλημένη όχι μόνο για να περιοριστεί η ταλαιπωρία των πολιτών και το υψηλό κόστος που συνεπάγεται για την οικονομία μας η βραδεία εκκαθάριση των ποινικών υποθέσεων, αλλά κυρίως για την αποκατάσταση της αντίληψης στην κοινωνία ότι υπήρξε συντεταγμένη, δίκαιη και έγκαιρη αντίδραση της πολιτείας σε συγκεκριμένο έγκλημα».
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Καθημερινή, στις 27 Αυγούστου 2023.